بطور کلی زنان معماران بهتری هستند یا مردان؟ آیا در فضای حرفهای این سوال جوابی دارد؟ آیا تواناییهای حرفهای تحت تاثیر جنسیت هستند یا نه؟
چنان که گفتم بابت این سوال و سوالات مشابه برآنم که گاهی با خانمهای معمار یزدی گفتگو کنم. این نوشته نتیجه‌ی اولین گفتگو است:
خانم مهندس نسرین نصیریانی از همراهان من در دانشکده‌ی معماری یزد هست که از سالهای ابتدایی فراغت از دانشگاه درگیر کار حرفهای شده است.
من از نسرین خواستم که روند کارش را بازخوانی کرده و از چالشهای مسیر حرف بزند.
(متن حاضر برگرفته از حرفهای او است به قلم من.)
شروع مسیر
نسرین از سال 81 کار را شروع کرده و تاکنون حدود 40 طرح اجراشده داشته‌است.
او در ابتدای مسیر با پذیرش و فروتنی بیشتری با کارفرمایان برخورد می‌کرده و آلترناتیوهای بیشتری جهت انتخاب به آنها عرضه می‌کرده است. تا امکان خطا را برای خودش پایین بیاورد.
دفعاتی پیش آمده که کارفرما در طی مسیر تصمیم گرفته زمین را بفروشد یا خانه‌ی آماده بخرد. اما حتی به خودش زحمت نداده که معمار کار را که مشغول طراحی بوده مطلع کند!
نسرین صبورانه این مراحل را پشت سرگذاشته و بعد از اجرای چند کار تصمیم می‌گیرد بیشتر از خودش حمایت کند.
بنابراین تصمیم می‌گیرد دیگر هرگز کاری را بدون قول و قرار محکم و تعهدساز و بدون قرارداد مکتوب به کارفرما تحویل ندهد.
چالش‌ها و موانع
او چالشهای کار را عمدتا در حوزه‌ی اجرا می‌بیند.
هم دانشگاه در آموزش اجرا ضعیف عمل می‌کند و هم اینکه تیغ جراحی در نهایت در کف سازندگان بناست.
بنابراین به این نتیجه می‌رسد که نظارت بر روند اجرای طرح معماری را جزء خیلی مهمی از کار بداند حتی اگر خواسته‌ی کارفرما نباشد.
نسرین نگاه جنسیتی به کار معماری ندارد.
هرچند او تفاوتهای زن و مرد را در این حوزه انکار نمی‌کند و معتقد است که کار تیمی چاره‌ی کار است.
همکاری بین زن و مرد در پروژه‌ها می‌تواند ضعفهای هریک از طرفین را پوشانده و نقاط قوت را تقویت کند.
او روی تیم، تعامل و همکاری تاکید دارد.
زنان معماران بهتری هستند یا مردان؟
او معتقد است زنان ریزبینی و دقت بیشتری در جزئیات دارند و زندگی را لمس کرده‌اند. این ویژگی بخصوص در طراحی خانه‌ی مسکونی مزیت قابل توجهی محسوب می‌شود.
اما نکته‌ی قابل توجه دیگر درباره‌ی عموم زنان این که آنها از اشتباه، بیشتر می‌ترسند. همین باعث می‌شود بعضا به مرزهای متداول خلاقیت نزدیک نشده و بیش از حد احتیاط کنند.
درست مثل قضیه‌ی رانندگی؛ زنان، عموما محتاط و با حفظ فاصله می‌رانند و کمتر تصادف می‌کنند اما به همان نسبت به واسطه‌ی احتیاط زیاد با ابعاد و پتانسیلهای ماشین خود کمتر انس دارند! همین موجب می‌شود شهامت و مهارت کمتری در رانندگی نشان دهند.
اما مردان به جاذبه‌های چشمگیر بصری توجه بیشتری دارند.
آنها شهامت و ریسک‌پذیری بیشتری در اجرای ایده‌های خود دارند و همین به آنها کمک می‌کند که تا انتها از ایده‌های خود دفاع نموده و اعتماد بیشتری در کارفرما برانگیزند.
همین مساله زمینه‌ساز جلب پروژه‌های بیشتر می‌شود و تجربه‌ی کاری بیشتر، فرصت یادگیری و آزمون و خطای بیشتر به آنها می‌دهد!
با این‌همه نسرین این تفاوتها را به عنوان ویژگی‌های مکمل می‌بیند نه مانع رشد و پیشرفت و معتقد است که همکاری شاه‌کلید آموختن از هم و رسیدن به نتایج بهتر است.
دردسرهای زن‌بودن در مسیر معمارشدن
تنها بعدی از زن‌بودن که نسرین تا حالا مانع و کندکننده‌ی خود در مسیر دیده‌است انحصار کار خانگی برای زنان ایرانی و بخصوص یزدی است. هنجار ناعادلانه‌ای که عرف و عادتهای اجتماع از آن پشتیبانی و آن را تقویت می‌کند.
در گذشته زنان این سرزمین بر نقش خانه‌داری متمرکز بودند و مردان بر کار بیرون.
در فرهنگهای پیشروی امروزی زنان و مردان کارهای تکراری و ناگزیر خانه را به کمک هم انجام می‌دهند تا فرصت شکوفایی تواناییهای فردی و موثر در اجتماع برای هر دو فراهم باشد.
اما در محیطی که ما هستیم زنان وارد کار بیرون شده‌اند در حالی‌که مسئولیت کار خانگی هنوز تماما بر عهده‌ی زنان است.
تمرکزِ همواره بر شغل کامل خانه‌داری به موازات شغل بیرون عملا برای زنان آسیب‌زا است.
جامعه به زنان اجازه و حق کارکردن داده است اما عملا باری از دوش آنها برنداشته و راه را هموار نکرده است.
زنان در کار مجبورند متمرکز نباشند. این باگ سیستماتیک و فراگیر، توانایی جامعه‌ی زنان در مشاغل مهارتی را مشخصا تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
این دوشغله‌بودنِ ناگزیر زنان را برای بریدن از رویاهای شخصی یا تحمل فشار توانفرسا برای مدیریت هر دو شغل سر دوراهی سختی قرار می‌دهد.
با این حال ما ادامه می‌دهیم. ما آرزو می‌کنیم که مسیر استفاده از توانمندیهای زنان در اجتماع روز به روز هموارتر شود.
ما امید داریم که دخترانمان رویاهایشان را در مسیر هموارتری دنبال کنند.
***
حرفهای نسرین برای من علیرغم سالها آشنایی بسیار جالب و مفید بود. از شنیدن دیدگاه‌های واقع‌بینانه و تماشای انعطاف قدرتمندانه‌ی او در مسیر حرفهای شدن بسیار لذت بردم.
امیدوارم بتوانم فایل صوتی را هم نشر کنم که شنیدنش از زبان خود گوینده لطف مضاعفی دارد.